«Tocat a torrare a iscrìere s’istòria de s’antighidade»
de Tonino Bussu
Màrio Tozzi, geòlogu, chircadore famadu de su Cnr, divulgadore iscientìficu «Su maremotu e sos nuraghes interrados dae su ludu in Campidanu e su Sinis»
2 MINUTI DI LETTURA
CASTEDDU. Màrio Tozzi, geòlogu, chircadore famadu de su Cnr, divulgadore iscientìficu. Proite segunde issu sa Sardigna est s’ìsula de Atlante? «Ca l’at naradu Platone, l’at dimustradu s’amigu Sergio Frau, cun proas elocuentes, in s’ùrtim’òpera sua Omphalos. Si sa geologia l’esserent istudiada de prus in s’archeologia aiant risparmiadu medas iscarabassadas».
S’ispieghet mègius
«In Sardigna bi sunt a fùrriu de 20.000 nuraghes de duas categorias, una parte cubertos dae su ludu e una parte lìberos: in ue sa topografia est prus arta sunt lìberos, mentres in Campidanu e su Sinis sunt interrados dae su ludu. Duos esèmpios. Su Nuraxi de Barùmini, unu tempus fiat suta su ludu, tando a fùrriu de su 1958, cun sos iscavos, est bènnida a foras sa Regia Nuràgica de nessi 3600 annos prima. S’Uraki de Santeru, in su Sinis est unu nuraghe cugugiadu de su totu cun predas chi a penas a penas essint dae su ludu».
Ma de ite zenia de ludu si tratat? Est materiale de atividades umanas o rastros de unu tsunami?
«Fortzis benit da un’erutzione vulcànica in su Tirrenu o unu maremotu o tsumani cun undas finas a 500 metros chi imbucat in su meridione de s’ìsula, in su Campidanu e nch’imbolat sos nuraghes chi atopat finas a sa regia de Barùmini e los prenat de ludu e si firmat in sas Giaras e torrat in segus, sighende a fàghere dannu».
E sos sardos ite fine faghent a pustis custu dilùviu?
«Si ritirant parte in sas zonas de mesu, sos àteros emigrant in Egitto, fugint in totu su Mediterràneu e lassant rastros issoro cun naicheddas, brunzitos, ossidiana, ceramicas. Ma timent su mare galu como».
Ma dae ue benint sos etruscos?
«Sa provenièntzia issoro est unu grandu mistèriu. Si cunfrontamus sas tumbas de Sant’Andria Priu (Bonorva), de su III millènniu antis de Cristos, cun sa etrusca de Cerveteri, de su VII sèculu antis de Cristos, podimus nàrrere chi sunt sìmiles. Est unu ispantu! Sas sardas peroe sunt fatas 2500 annos prima! Chie li l’at imparadu a sos etruscos a las fàghere giai? E si esserent istados sos sardos iscampados a su tsunami a los generare?».
Ma tando tocat a torrare a iscrìere s’istòria antiga.
«E proite no? S’istòria greca, dae sa tzivilidade cretese e mitzenea in susu l’ant iscrita sos archeòlogos tedescos. E si sas cosas esserent andadas in manera diferente e esserent sos sardos sos Babbos e Mamas de totus nois? E cuss’istòria esistiat prima de totu in sas turres suas. Pru cussu depent contare e iscrìere dae nou parte manna de s’istòria de s’antighidade. Sergio Frau docet».
S’ispieghet mègius
«In Sardigna bi sunt a fùrriu de 20.000 nuraghes de duas categorias, una parte cubertos dae su ludu e una parte lìberos: in ue sa topografia est prus arta sunt lìberos, mentres in Campidanu e su Sinis sunt interrados dae su ludu. Duos esèmpios. Su Nuraxi de Barùmini, unu tempus fiat suta su ludu, tando a fùrriu de su 1958, cun sos iscavos, est bènnida a foras sa Regia Nuràgica de nessi 3600 annos prima. S’Uraki de Santeru, in su Sinis est unu nuraghe cugugiadu de su totu cun predas chi a penas a penas essint dae su ludu».
Ma de ite zenia de ludu si tratat? Est materiale de atividades umanas o rastros de unu tsunami?
«Fortzis benit da un’erutzione vulcànica in su Tirrenu o unu maremotu o tsumani cun undas finas a 500 metros chi imbucat in su meridione de s’ìsula, in su Campidanu e nch’imbolat sos nuraghes chi atopat finas a sa regia de Barùmini e los prenat de ludu e si firmat in sas Giaras e torrat in segus, sighende a fàghere dannu».
E sos sardos ite fine faghent a pustis custu dilùviu?
«Si ritirant parte in sas zonas de mesu, sos àteros emigrant in Egitto, fugint in totu su Mediterràneu e lassant rastros issoro cun naicheddas, brunzitos, ossidiana, ceramicas. Ma timent su mare galu como».
Ma dae ue benint sos etruscos?
«Sa provenièntzia issoro est unu grandu mistèriu. Si cunfrontamus sas tumbas de Sant’Andria Priu (Bonorva), de su III millènniu antis de Cristos, cun sa etrusca de Cerveteri, de su VII sèculu antis de Cristos, podimus nàrrere chi sunt sìmiles. Est unu ispantu! Sas sardas peroe sunt fatas 2500 annos prima! Chie li l’at imparadu a sos etruscos a las fàghere giai? E si esserent istados sos sardos iscampados a su tsunami a los generare?».
Ma tando tocat a torrare a iscrìere s’istòria antiga.
«E proite no? S’istòria greca, dae sa tzivilidade cretese e mitzenea in susu l’ant iscrita sos archeòlogos tedescos. E si sas cosas esserent andadas in manera diferente e esserent sos sardos sos Babbos e Mamas de totus nois? E cuss’istòria esistiat prima de totu in sas turres suas. Pru cussu depent contare e iscrìere dae nou parte manna de s’istòria de s’antighidade. Sergio Frau docet».