Sa Carta de Logu
Lionora, giuighissa ambientalista
Est una Lionora chi diamus pòdere bìdere manifestende pro sa sarvesa de su praneta in pare cun mìgias de pitzocos, sa chi nos contat Donatella Pau Lewis. S’avocada sarda, giai prima presidente de s’Òr...
08 novembre 2020
4 MINUTI DI LETTURA
Est una Lionora chi diamus pòdere bìdere manifestende pro sa sarvesa de su praneta in pare cun mìgias de pitzocos, sa chi nos contat Donatella Pau Lewis. S’avocada sarda, giai prima presidente de s’Òrdine forense de Aristanis, at publicadu unu libru (Eleonora d’Arborea regina guerriera, giurista illuminata e donna, vista attraverso la “Carta de Logu”) traduende e cummentende sos inditos de sa giuighissa. L’amus fatu carchi pregonta pro cumprèndere mègius sa punna sua.
Non b’at istiu chi non si mentovet su “seghit silli sa manu destra” de sa Carta de Logu cando in Sardigna ponent fogu. Ma ite podimus nàrrere de cussas dispositziones? Draconianas fiant o innovativas?
«Penso chi fiant draconianas ca fiant intransigentes, ma penso finamentas chi fiant innovativas ca mustraiant sa sensibilidade manna de Lionora cara a s’ambiente».
Petzi dae pagas dies sunt permìtidos sos abbrusiamentos lìberos in sos sartos. In època giudicale custa prassi fiat cunsentida giai dae s’8 de cabudanni. Comente mai in istiu?
«In època giudicale sos istios inchesos concruiant in antis e, pro cussu, sas abbas cumintzaiant giai in cabudanni a dare friscura a sa terra a su puntu de minimare meda su perìgulu de fogos mòvidos dae abbrusiamentos».
Su clima fiat duncas diferente; e sa vegetatzione?
«Pro seguru sos padentes fiant prus mannos. Est cosa nòdida chi su dìpiu l’ant comintzadu in sos primos deghènnios de s’800 e l’ant sighidu pro unu sèculu, mescamente in sos annos ’50. Prena de padentes, sa Sardigna nd’essit mudada, sica e pòbera. A contos fatos, in su de deghennoe sèculos, sos padentes nostros sunt a su nessi s’80% in mancu».
Nche semus in intro de s’istajone venatòria. Comente fiat normada cussa atividade cun Lionora? E ite tipu de fàuna b’aiat tando in Sardigna?
«Petzi sas birgas, sas lepas e sas ispadas si podiant impreare. Cun custa règula Lionora cheriat chi sos animales agrestes aerent àpidu una possibilidade de fua. In època giudicale s’atividade venatòria fiat perigulosa a beru, mescamente sa chi pertocaiat sas bèstias maduras. Fiat unu duellu ca s’òmine non podiat impreare arcu e fritzas. S’in casu su catzadore aeret impreadu armas che a cussas, bi las secuestraiant in pare cun deghe berbeghes o unu boe cunforma a comente fiat organizada sa truva. Àtera particularidade pertocaiat sas abbas luadas. S’impreu de sa lua o de àteras erbas rapresentaiat una manera de piscare ma, cunforma a sa cantidade, podiat resurtare dannàrgia pro sas bèstias chi bufaiant cussa abba e pro sa gente chi si mandigaiat su pische. Lionora, in prus de sa rifata de su dannu, aiat prevìdidu santziones prus chi non graes pro chie cajonaiat s’avelenamentu de sas persones; e chi sas abbas pro piscare si podiant luare petzi a pustis de sa festa de Santu Miali su mese de cabudanni. Un’ispètzia de firmu biològicu ante litteram. Non penso a diferèntzias mannas intre sa fàuna de tando e sa de como. Pro seguru fiant medas sos rapatzes, mescamente àbbilas, astores e astores puddàrgios chi Lionora amaiat. Ma finamentas chervos, muvras, crabolos, caddos, sirbones, lèperes, cunillos e àteros roditores».
A lu diamus pòdere nàrrere chi Lionora fiat una giuighissa ambientalista? Cantu diat pòdere agradare a sos pitzocos de sos Fridays for Future?
«Meda. Difatis so in cuntatu cun unos cantos istitutos iscolàsticos pro chistionare, a letzione, de sa Carta de Logu e so a disponimentu pro nche lòmpere in donu a cada iscola de Sardigna. In cue apo a faeddare pròpiu de sa “Lionora ambientalista”, ma finamentas de sas normas suas pro s’amparu de sa famìlia, de sas fèminas, de sos pitzinnos e de sos migrantes».
S’istùdiu de sa legislatzione arborensa diat pòdere contribuire a s’iscoberta de s’istòria nostra prus generale?
«Tzertu! Est custa sa resone chi m’at fatu iscrìere su libru. Sas editziones de sa Carta de Logu in cummèrtziu fiant pretziosas, caras e malas a cumprèndere dae parte de chie non nche fiat in intro de s’allega. Apo duncas pensadu de pònnere unu cummentu a totus sas normas, unu cummentu a tretu de èssere cumpresu dae totu cantos in un’editzione minuda e econòmica. A dae chi sa legislatzione arborensa rapresentat un unicum, mi diat agradare chi sos sardos nd’apant cussèntzia e sapida prenas. Non b’at in aterue chie podet nàrrere de àere àpidu una legislatzione medievale (e non medievale ebbia) gasi illuminada. Su de l’àere promulgada una fèmina, de prus, est un’àteru motivu de orgòlliu».
Non b’at istiu chi non si mentovet su “seghit silli sa manu destra” de sa Carta de Logu cando in Sardigna ponent fogu. Ma ite podimus nàrrere de cussas dispositziones? Draconianas fiant o innovativas?
«Penso chi fiant draconianas ca fiant intransigentes, ma penso finamentas chi fiant innovativas ca mustraiant sa sensibilidade manna de Lionora cara a s’ambiente».
Petzi dae pagas dies sunt permìtidos sos abbrusiamentos lìberos in sos sartos. In època giudicale custa prassi fiat cunsentida giai dae s’8 de cabudanni. Comente mai in istiu?
«In època giudicale sos istios inchesos concruiant in antis e, pro cussu, sas abbas cumintzaiant giai in cabudanni a dare friscura a sa terra a su puntu de minimare meda su perìgulu de fogos mòvidos dae abbrusiamentos».
Su clima fiat duncas diferente; e sa vegetatzione?
«Pro seguru sos padentes fiant prus mannos. Est cosa nòdida chi su dìpiu l’ant comintzadu in sos primos deghènnios de s’800 e l’ant sighidu pro unu sèculu, mescamente in sos annos ’50. Prena de padentes, sa Sardigna nd’essit mudada, sica e pòbera. A contos fatos, in su de deghennoe sèculos, sos padentes nostros sunt a su nessi s’80% in mancu».
Nche semus in intro de s’istajone venatòria. Comente fiat normada cussa atividade cun Lionora? E ite tipu de fàuna b’aiat tando in Sardigna?
«Petzi sas birgas, sas lepas e sas ispadas si podiant impreare. Cun custa règula Lionora cheriat chi sos animales agrestes aerent àpidu una possibilidade de fua. In època giudicale s’atividade venatòria fiat perigulosa a beru, mescamente sa chi pertocaiat sas bèstias maduras. Fiat unu duellu ca s’òmine non podiat impreare arcu e fritzas. S’in casu su catzadore aeret impreadu armas che a cussas, bi las secuestraiant in pare cun deghe berbeghes o unu boe cunforma a comente fiat organizada sa truva. Àtera particularidade pertocaiat sas abbas luadas. S’impreu de sa lua o de àteras erbas rapresentaiat una manera de piscare ma, cunforma a sa cantidade, podiat resurtare dannàrgia pro sas bèstias chi bufaiant cussa abba e pro sa gente chi si mandigaiat su pische. Lionora, in prus de sa rifata de su dannu, aiat prevìdidu santziones prus chi non graes pro chie cajonaiat s’avelenamentu de sas persones; e chi sas abbas pro piscare si podiant luare petzi a pustis de sa festa de Santu Miali su mese de cabudanni. Un’ispètzia de firmu biològicu ante litteram. Non penso a diferèntzias mannas intre sa fàuna de tando e sa de como. Pro seguru fiant medas sos rapatzes, mescamente àbbilas, astores e astores puddàrgios chi Lionora amaiat. Ma finamentas chervos, muvras, crabolos, caddos, sirbones, lèperes, cunillos e àteros roditores».
A lu diamus pòdere nàrrere chi Lionora fiat una giuighissa ambientalista? Cantu diat pòdere agradare a sos pitzocos de sos Fridays for Future?
«Meda. Difatis so in cuntatu cun unos cantos istitutos iscolàsticos pro chistionare, a letzione, de sa Carta de Logu e so a disponimentu pro nche lòmpere in donu a cada iscola de Sardigna. In cue apo a faeddare pròpiu de sa “Lionora ambientalista”, ma finamentas de sas normas suas pro s’amparu de sa famìlia, de sas fèminas, de sos pitzinnos e de sos migrantes».
S’istùdiu de sa legislatzione arborensa diat pòdere contribuire a s’iscoberta de s’istòria nostra prus generale?
«Tzertu! Est custa sa resone chi m’at fatu iscrìere su libru. Sas editziones de sa Carta de Logu in cummèrtziu fiant pretziosas, caras e malas a cumprèndere dae parte de chie non nche fiat in intro de s’allega. Apo duncas pensadu de pònnere unu cummentu a totus sas normas, unu cummentu a tretu de èssere cumpresu dae totu cantos in un’editzione minuda e econòmica. A dae chi sa legislatzione arborensa rapresentat un unicum, mi diat agradare chi sos sardos nd’apant cussèntzia e sapida prenas. Non b’at in aterue chie podet nàrrere de àere àpidu una legislatzione medievale (e non medievale ebbia) gasi illuminada. Su de l’àere promulgada una fèmina, de prus, est un’àteru motivu de orgòlliu».
